سعاد | کالج آموزش آنلاین
اضطراب ریاضی چیست؟
اضطراب ریاضی به‌عنوان «احساس تنش، دلهره یا ترس که بر عملکرد ریاضی مداخله می‌کند» تعریف‌شده است. غالباً در دانش‌آموزان دیده می‌شود که اضطراب ریاضی می‌تواند از ناراحتی عمومی و بی‌نظمی ذهنی تا احساس هراس و اضطراب زیاد باشد. اگرچه بیشتر دانش‌آموزان می‌توانند از عهده این پریشانی برآیند، برای برخی این ترس آن‌قدر شدید است که بر توانایی‌های یادگیری ریاضی آنها تأثیر می‌گذارد و به‌نوبه خود، به چرخه‌ای شوم از شکست تبدیل می‌شود.
شناسایی عوامل مؤثر بر اضطراب ریاضی دانش‌آموزان
برخی از پژوهشگران نوعی اضطراب معتدل را برای هر نوع فعالیتی ازجمله داشتن رفتار ریاضی می‌پذیرند، زیرا اضطراب کنترل‌شده و معتدل لازمه‌ی پویایی حیات بشر و عاملی طبیعی برای رسیدن به هدف‌هاست؛ اما سخن درباره‌ی اضطراب بالا یا اضطراب مرضی است که مزاحم روند تفکر سالم و رشد یابنده در فرد هست و به‌صورت مانعی جدی در برابر فعالیت‌های علمی او قرار می‌گیرد.
برخی از روانشناسان معتقدند که ریشه اضطراب ریاضی را باید در دوره‌های ابتدایی و راهنمایی جستجو کرد. اضطراب ریاضی را با تجربیات قبلی و آموزش مرسوم ریاضی در سطوح ابتدایی و راهنمایی تحصیلی پیوند می‌دهند، آنان در پژوهش خود نتیجه گرفتند که ۱۶% دانشجویان، اولین تجربه منفی در آموزش ریاضی را از کلاس‌های سوم و چهارم تحصیلی داشته‌ا‌ند.
تأکید می‌کنند که عوامل مختلفی در رخ دادن اضطراب ریاضی مؤثر است که ازجمله آنها می‌توان به بیزاری از مدرسه، اعتمادبه‌نفس پایین، مهارت‌های ضعیف ریاضی، نگرش معلم و تأکید بر فهمیدن ریاضی از طریق تمرین و مشق اشاره کرد.
پاتریک (۲۰۰۸)، اعتقاد دارد که علت اصلی اضطراب ریاضی را باید در روش‌های تدریس جستجو کرد، او می‌گوید: «کلاس‌های ریاضی که آموزش در آنها با شیوه سنتی است، فهمیدن از طریق استدلال را تشویق نمی‌کنند. اضطراب ریاضی از بین نمی‌رود، مگر اینکه معلمان پردازش حل مسئله را در آموزش ریاضی به‌کارگیرند.»
نگرانی باعث ایست فکری می‌شود درحالی‌که انسان برای موفقیت در ریاضی نیازمند به دست آوردن زمان (saving time) و آرامش است تا بتواند به تلاش، پشتکار و شکیبایی خود بپردازد.
شما به‌عنوان معلم باید در زمان اضطراب بتوانید به دانش‌آموزان خود کمک کنید.
تکنیک‌های آرامش
- نشستن در یک موقعیت راحت، چشمان خود را ببندید و عمیقاً از طریق بینی خود نفس بکشید، شکم خود را بکشید و سپس به‌آرامی بیرون بیندازید. توجهتان را به نفس خود جلب کنید، تجسم کنید که انرژی مثبت در حال حرکت و تمام بار منفی و اضطراب از بدن شما در معرض خروج است، این روند را برای حداقل ده نفس کامل یا بیشتر تکرار کنید تا احساس آرامش را در خود بیابید.
- فعالیت جسمانی مسلماً بهترین راه برای از بین بردن استرس از بدن است.
- دستان خود را با مشت‌های محکم فشار دهید و چند ثانیه نگه دارید و تجسم کنید که تمام استرس‌های شناور شما رها می‌شود.
هر یک از ما تنش و اضطراب را به‌طور متفاوتی تجربه می‌کنیم بنابراین استراتژی‌هایی را که برای شما بهترین کارایی را دارد را با هم ترکیب کرده و به‌کارگیرید.
انتخاب روش تدریس برای کاهش اضطراب ریاضی دانش‌آموزان
در کنترل و کاهش اضطراب ریاضی سه گروه معلمان، دانش‌آموزان و خانواده نقش عمده‌ای را دارند. البته سهم و نقش هر یک در مقاطع مختلف تحصیلی متفاوت است. مثلاً در سال‌های نخست یادگیری ریاضی، سهم خانواده و معلم بیشتر است. درهرصورت برای مدیریت اضطراب ریاضی همکاری مؤثر و متقابل هر سه عنصر فوق لازم است.
تعامل و ارتباط معناداری بین اضطراب ریاضی و اتخاذ شیوه آموزشی رابطه وجود دارد؛ به‌طوری‌که افراد با سطح اضطراب بالای ریاضی از شیوه توصیفی در آموزش سود بیشتری می‌برند، درحالی‌که افراد با اضطراب پایین شیوه اکتشافی را مفیدتر یافته‌اند. درواقع افراد مضطرب نیازمند آرامش بیشتر و تکیه‌بر مباحث خوب سازمان‌یافته و با طراحی شفاف‌تر برای یادگیری ریاضی هستند.
روش اکتشافی
تدریس اکتشافی به شیوه‌ای گفته می‌شود که دانش‌آموز بر اساس راهنمایی معلم، مفهوم یا مسئله‌ای را به‌طور انفرادی مطالعه، بررسی و مشاهده می‌کند و مورد آزمایش قرار می‌دهد. سپس از اطلاعات حاصل نتیجه‌گیری می‌کند تا به استنباط کلی برسد.
۵ راه برای کمک به دانش‌آموزان برای غلبه بر اضطراب ریاضی
ازآنجاکه اضطراب ریاضی یک احساس طبیعی است که مبتنی بر ترس از نمره نیاوردن یا عالی نبودن در موضوع است، به عنوان یک معلم، می‌توانید به دانش‌آموزان خود کمک کنید تا از طریق چندین نکته و تکنیک، بر اضطراب ریاضی غلبه کنند. در اینجا ۵ روش برتر برای کمک به غلبه بر اضطراب ریاضی در دانش‌آموزان آورده شده است:
-
شناخت باورهای پیرامون ریاضی
وقتی صحبت از غلبه بر اضطراب ریاضی می‌شود، اولین کاری که شما باید انجام دهید این است که هر باور پیرامون ریاضی را که دانشآموزانتان به آن اعتقاد دارند یا در مورد آنها شنیده‌اید را دفع کنید. داشتن باور غلط فقط اضطراب اصولی را در دانش‌آموزان به جوش می‌آورد، خصوصاً برای کسانی که سرعت کمتری در یادگیری ریاضی دارند.
به عنوان یک معلم، باید ایده «داشتن استعداد ریاضی برای موفقیت در ریاضیات» که اکثر دانش‌آموزان به طور طبیعی حتی قبل از شروع یادگیری ریاضیات به آن معتقدند را کاملاً از بین ببرید. از بین بردن این باورها باعث ایجاد اعتمادبه‌نفس در دانش‌آموزان می‌شود تا با ذهن باز موضوع را درک کنند.
باورهای غلط، افکار منفی و ارزیابی‌های بدبینانه از درس ریاضی است که می‌تواند موجب تغییر در نگرش‌های دانش‌آموز گردد. باورهای غلط فرد نسبت به درس ریاضی، کلاس و معلم و… از کلاس ریاضی به وجود می‌آید. مثلاً ریاضی دشوار است،
تقویت باورهای دانش‌آموز نسبت به قابلیت و ظرفیت‌هایش و اینکه هر فردی باهوش و توانایی‌های متعارف قادر به انجام نسبی کار ریاضی است در ایجاد نگرش مثبت نسبت به ریاضیات و مسرت‌بخش ساختن کلاس درس ریاضی تأثیر جدی دارد.
-
تقویت مثبت اندیشی
بدترین ترس دانش‌آموز، تحقیر بخاطر فهمیدن اشتباه یک مسئله یا کسب نمره پایین در آزمون است. به عنوان یک معلم، ایجاد اعتمادبه‌نفس و اطمینان به دانش‌آموزان از طریق اظهارات مثبت و دلگرم‌کننده اولین قدم برای غلبه بر اضطراب در دانش‌آموزان است.
از بین بردن جملات منفی در کلاس و پاداش به دانش‌آموزان برای تلاش‌های انجام شده، اعتمادبه‌نفس و افزایش عزت‌نفس را برای آنها درپی دارد.
-
ریشه‌یابی اضطراب
اگر دانش‌آموزان شما از اضطراب ریاضی رنج می‌برند، همیشه این احتمال وجود دارد که ریشه عمیق داشته باشد و طی چند سال ایجاد شده باشد؛ بنابراین، ریشه‌یابی و تقویت مهارت‌های اصلی آنها همیشه ایده خوبی است. به دانش‌آموزان خود این فرصت را بدهید که قبل از اینکه به مسائل بسیار سخت‌تری بپردازند، تمرین کنند و مهارت‌های اساسی ریاضی را به دست آورند.
هرچه آنها بیشتر مفاهیم پایه‌ای ریاضی را تمرین کنند، مهارت‌های منطقی آنها قوی‌تر خواهد شد که به‌نوبه خود به ایجاد اعتمادبه‌نفس کمک می‌کند. تمرین ریاضیات ذهنی حافظه کاری آنها را بهبود می‌بخشد و به آنها در پیشبرد پیشرفت کمک می‌کند.
-
ریاضیات سرگرم‌کننده
بهترین راه برای رفع اضطراب ریاضی و رفع ترس از شکست در دانش‌آموزان، معرفی روش‌های جالب و سرگرم‌کننده برای درک و تمرین ریاضی است.
یادگیری مبتنی بر بازی این روزها روشی رایج است که دانش‌آموزان آن را دوست دارند و از آن لذت می‌برند؛ بنابراین اگر دانش‌آموزان شما هنگام انجام تست‌ها و حل مسائل در کلاس دچار اضطراب می‌شوند، می‌توانید بازی های آنلاین سرگرم‌کننده ریاضی را معرفی کنید که از طریق آنها می‌توانند مهارت‌های خود را تمرین و بهبود بخشند.
دانش‌آموزان عاشق بازی کردن هستند؛ بنابراین، برگزاری بازی های ریاضی در کلاس نه تنها توجه آنها را به خود جلب می‌کند بلکه باعث می‌شود آنها به طور فعال در کلاس شرکت کنند که این روزها عدم مشارکت دانش‌آموزان به یک معضل برای معلمان تبدیل شده است.
ایجاد یک محیط جذاب در کلاس از طریق معماهای بی‌شمار، آزمون‌ها و چالش‌ها راهی عالی برای کاهش اضطراب آنها است زیرا دانش‌آموزان تمرکز خود را از حل مسائل به برنده شدن در بازی‌ها تغییر می‌دهند.
بسیاری از مدارس پیش از این یادگیری مبتنی بر بازی را در کلاس‌ها معرفی کرده‌اند که یک روش جدید یادگیری را تلقین می‌کند و همچنین به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با انجام بازی های آموزشی مهارت‌های یادگیری شناختی را توسعه دهند.
-
توسعه یک ذهنیت رشد
داشتن «طرز فکر رشد» به این معنی است که فرد بتواند در توانایی‌های خود بیاموزد و رشد کند. این برای دانش‌آموزان در سنی که ذهن آنها دائما در حال پیشرفت و درک چگونگی عملکرد جامعه و محیط پیرامونشان است، بسیار مهم است.
تشویق دانشآموزانتان به ریسک‌پذیری، مسئولیت‌های چالش‌برانگیز و تمرین بیشتر به آنها کمک می‌کند تا یک ذهنیت رشد را ایجاد کنند و همچنین به آنها انگیزه می‌دهد تا سخت‌تر کار کنند.
طبیعی است که دانش‌آموزان نسبت به عملکرد خود در کلاس اضطراب داشته باشند، به خصوص در مورد موضوعی مانند ریاضی؛ بنابراین، برای یک معلم مهم است که نه تنها به آنها اعتمادبه‌نفس ببخشد بلکه از تکنیک‌های منحصربه‌فرد و شیوه‌های تدریس در کلاس نیز استفاده کند که به آنها در توسعه وابستگی به موضوع کمک می‌کند. علاقه برای یک موضوع نیز غالباً مبنایی بر توانایی معلم در ایجاد کلاسی راحت‌تر و کمک به آنها برای لذت بردن از موضوع است.
اگر دانش‌آموزان شما همیشه از مسائل ریاضی نگرانی دارند، باید با دقت بیشتری به مهارت‌های ریاضی آنها بنگرید و این تکنیک‌ها را در کلاس معرفی کنید تا به آنها در غلبه بر اضطراب ریاضی کمک کند.
دانش‌‌آموزانی که از اضطراب ریاضی رنج می‌برند، عوامل انگیزشی و عاطفی شناخته‌شده‌ای دارند که می‌توان از آنها به‌عنوان عوامل پیش‌بینی کننده اضطراب ریاضی استفاده کرد.
توانایی حل مسئله و خودتنظیمی به فرد امکان می‌دهد تا بر رفتارهایش کنترل و نظارت داشته باشد. یعنی رفتارهایش را ارزشیابی کند، آنها را با معیارهای خودش بسنجد و در مورد شخص خود تقویت و تنبیه اعمال کند. شخصی که نتیجه ارزشیابی از خودش مثبت است خود را کارآمد تشخیص می‌دهد و باعلاقه و پشتکار به انجام کارها می‌پردازد زیرا معتقد است که می‌تواند پیشرفت بیشتری کسب نماید.
توصیه‌های به معلمان حرفه‌ای برای مدیریت اضطراب ریاضی
- توجه و برخورد علمی به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان
- استفاده از روش‌های ترکیبی تدریس مانند روش اکتشافی، روش توصیفی، کار گروهی و انجام پروژه‌های کوچک علمی؛
- ایجاد فرصت‌های یکسان و برابر یادگیری برای دانش‌آموزان یعنی equity
- تلاش برای ایجاد اعتماد بین دانش‌آموزان و معلمان
- استفاده بهینه از زمان در طول سال تحصیلی؛ گاهی تدریس تند معلم ریاضی اضطراب را در دانش‌آموزان ایجاد می‌کند.
- اصلاح و رفع اشتباهات درسی و عملی دانش‌آموزان در کلاس درس به کمک خود آنها؛ (فعال بودن دانش‌آموزان)
- ایجاد فضای روانی مثبت و حس امنیت در دانش‌آموزان برای پرسشگری و طرح سؤال در کلاس درس
- با توجه به همبسته بودن اضطراب ریاضی و اضطراب عمومی، کنترل اضطراب در فرد باعث کاهش اضطراب ریاضی می‌شود.
منابع:
- اصول آموزش ریاضی. دکتر حسن علم الهدائی
- https://imaginelearning.com/blog/2017/08/how-to-reduce-math-anxiety
- https://www.prodigygame.com/blog/5-ways-to-help-students-overcome-math-anxiety
