6 راهبرد اساسی برای آموزش تفکر انتقادی به دانش‌آموزان

تفکر انتقادی چیست؟

تفکر انتقادی، از شما می‌خواهد که از ابعاد مختلف روی یادگیری خود فکر کنید و روی نحوه فکر کردن خودتان و اینکه چگونه می‌توانید با دیگران استدلال کنید (توماس، دیویس، کازلاوسکاس 2007). تفکر انتقادی فقط پردازش آگاهانه و منظم اطلاعات است تا بتوانید تصمیمات بهتری بگیرید و به‌طورکلی امور را بهتر درک کنید.

تفکر انتقادی نقطه مقابل تفکر منظم و روزمره است.

تفکر انتقادی ابعاد بسیاری دارد. توانایی دانستن مهارت در شرایط خاص و استفاده از این مهارت بدون تعصب و در نظر گرفتن نظرات دیگران آسان نیست. بااین‌حال، تعدادی از مهارت‌های تفکر انتقادی وجود دارد که دانش‌آموزان می‌توانند به‌منظور توسعه این تفکر در مرتبه بالاتر به‌کارگیرند.

مهارت‌ها و توانمندسازی دانش‌آموزان به‌عنوان متفکران منتقد مهم است. از این مهارت‌ها در لیست زیر ارائه شده است:

•  رسیدگی و ارزیابی دیدگاه‌های مختلف؛
• روشنفکری
• رشد یک استدلال منطقی با شواهد مناسب؛
• شناسایی نقص‌ها، نقاط ضعف یا قوت یک استدلال؛
• تشخیص تعصب در خود و دیگران.
• تعیین اولویت‌ها یا اهمیت رمزگشایی.
• ارزیابی روی تصمیم‌گیری‌های خودشان؛
•  ارزیابی کار خود و دیگران؛
•  خودتنظیمی.

جنبه مهم دیگر تفکر انتقادی، فراشناخت است: آگاهی از نحوه تفکر. با آگاه کردن دانش‌آموزان از تفکر خود و نحوه استفاده از مهارت‌های مختلف تفکر، آن‌ها را قادر می‌سازید که روی تفکر خود کنترل داشته باشند و آن را بهبود بخشند. (جونز و راتکلیف، 1993)

چرا تفکر انتقادی اهمیت دارد؟

دانش‌آموزانی که یاد گرفته‌اند به‌طور نقادانه در ریاضی تفکر کنند، می‌توانند توضیح دهند که چرا یک فرمول کار می‌کند و می‌توانند مراحل مورداستفاده برای تعریف یک مفهوم را دنبال کنند. نه‌تنها آن‌ها می‌توانند یک مسئله را حل کنند بلکه می‌توانند منطق روند کار خود را برای رسیدن به یک راه‌حل توضیح دهند.

تفکر انتقادی به دانش‌آموزان شما در تصمیم‌گیری‌های سخت کمک می‌کند. تفکر انتقادی به آن‌ها امکان می‌دهد جوانب مثبت و منفی گزینه‌های موجود خود را با یکدیگر مقایسه کنند.

تکنیک‌های برای آموزش تفکر انتقادی در دانش‌آموزان

1. پرسیدن سؤالات اساسی

«جهان پیچیده است؛ اما آیا همه مسائل به یک راه‌حل پیچیده نیاز دارند؟» – استفان جی دوبنر

بعضی‌اوقات توضیحات چنان پیچیده می‌شود که سؤال اصلی از بین می‌رود. برای جلوگیری از این امر، به‌طور مداوم به سؤالات اساسی که هنگام حل مسئله خود مطرح کرده‌اید، برگردید.

به دانش‌آموزان آموزش دهید که هر زمان با مسئله جدیدی روبرو هستند و مطمئن نیستند که چه‌کاری باید انجام دهند، با پرسیدن موارد زیر شروع کنند:

• چه اطلاعاتی راجع به این مسئله دارید؟
• اطلاعات فوق را چگونه شناسایی کردید؟
•  هدف شما چیست و سعی در کشف، اثبات، رد کردن، حمایت یا انتقاد از چه مواردی را دارید؟
•  چه چیزی ممکن است نادیده گرفته شود؟

این نوع سؤالات آن‌ها را مشتاق می‌كند كه هسته اصلی مسئله را به دست آورند، قبل از فرض پیچیدگی، از آن‌ها برای راه‌حل‌های ساده سؤال كنید. –برخی از نفس‌گیرترین راه‌حل‌های مسائل نه به دلیل پیچیدگی آن‌ها بلکه در اثر سادگی ظریف آن‌ها حیرت‌انگیز است. هرچه دانش‌آموزان در تفکر انتقادی بهتر شوند سؤالات آن‌ها اساسی‌تر و روشن‌تر می‌شود.

     2. آگاهی از روند ذهنی‌شان و کنار گذاشتن تعصب

فکر انسان شگفت‌انگیز است، اما سرعت و اتوماسیونی (خودکار بودن) با آن اتفاق می‌‌افتد که وقتی ما سعی در انتقادی فکر کردن داریم، می‌تواند این سرعت مشکل‌ساز باشد.

مغز ما به‌طور طبیعی از اکتشاف (میانبرهای ذهنی) برای توضیح آنچه در اطراف ما اتفاق می‌افتد استفاده می‌کند. در بسیاری از موارد، این اکتشاف‌ها نتایج درستی را به دست می‌آورند و به ما کمک می‌کنند تا در جهان پیشرفت کنیم.

در موارد دیگر، مغز به شکلی از تعصبات غیرقابل اطمینان استفاده می‌‌کند که ما را در مسیری اشتباه سوق می‌دهد.تعصب داشتن روی دانش و اطلاعات خود یک امر بازدارنده در مؤفقیت هر فرد است، خواه این فرد معلم باشد یا دانش‌آموز.

یک معلم متعصب تنها یک روش تدریس، فقط یک راه حل برای حل مسئله و… را قبول دارد، و این تعصب را به دانش‌آموز خود انتقال می‌دهد؛ دانش‌آموزان در حل مسائل کلامی روی کلید واژه‌ها تمرکز می‌کنند، تمایلی به امتحان کردن روش‌های جدید در حل مسئله نیستند و از اصلاح برداشت‌های غلط خود خودداری می‌کنند.

به دانش‌آموزان خود یادآور شوید که مهم نیست که چقدر باهوش و متفکر باشند، اگر می‌خواهند یک متفکر منتقد خوبی باشند، باید بپذیرند که چنین تعصباتی دارند و باید یاد بگیرند که مراقب آن‌ها باشند.

این عادت را در دانش‌آموزان به وجود آورید که از خود بپرسند که چه فرض می‌کنند و چرا؟ و همچنین موارد غیرضروری را شناسایی و کنار گذارند. آگاهی بیشتر دانش‌آموزان از تعصبات خود، اولین قدم برای بازنویسی این بخش‌های تفکر آن‌هاست (گرچه حتی بهترین متفکر منتقد هرگز کاملاً عاری از تعصب نخواهد بود).

3. خلاصه‌نویسی

دانش‌آموزان از طریق خلاصه‌نویسی به درک و فهم مطالب و پردازش مفاهیم و مسائل خواهند پرداخت. خلاصه کردن، هنر و فن اولویت‌بندی مطالب است و لازمه آن بررسی و فهمیدن مطالب است تا بتوانند به‌درستی مطالب ضروری را از غیرضروری تفکیک کرد. خلاصه کردن مطالب بهترین وسیله برای آموزش تفکر انتقادی است زیرا قدرت تجزیه‌وتحلیل دانش‌آموزان را بالا می‌برد.

4. شواهد موجود را ارزیابی کنند

«اگر من بیشتر دیده‌ام، به خاطر ایستادن بر روی سربازان غول‌پیکر بوده است.» –اسحاق نیوتن

به دانش‌آموزان موضوعات مختلفی بدهید و از آن‌ها بخواهید که از منابع آنلاین و آفلاین، همچون کتاب‌های مختلف، در مورد آن جستجو کنند و این اطلاعات را به‌صورت انتقادی ارزیابی کنند از طرفی برای آنکه به نتیجه درست برسند باید درباره مدارک و منابعی که با آن‌ها روبرو هستند سؤالاتی اساسی از خود بپرسند؛ ازجمله:

• چه کسی این مدارک را جمع کرده است؟

• چگونه آن‌ها آن را جمع کردند؟
•  چرا؟

5. روشنفکر باشند

تنها استدلال آوردن دانش‌آموزان برای خودشان مهم نیست بلکه باید قادر به توضیح این استدلال برای دیگران هم باشند. شما برای آموزش تفکر انتقادی باید فرصتی را برای بحث و گفتگو در مورد ایده‌های دانش‌آموزان در کلاس ایجاد کنید تا از این طریق کیفیت کار آن‌ها را بهبود بخشید (کورفیس، 1988).

فرصت‌هایی که در آن دانش‌آموزان با هم مشارکت داشته و با همکلاسی‌هایشان در مورد موضوعات مختلف بحث کرده و برای هم دلیل آورند تا با هم به نتیجه برسند. در این هنگام آن‌ها می‌توانند استدلال‌های خود را توسعه دهند، شواهد خود را بیان کرده و نظرات دیگران را بشنوند. با توسعه این مهارت‌ها، یاد می‌گیرند که روشنفکر باشند و بدانند که اغلب ترکیب نظرات یک گروه، تصمیمات بهتری به همراه دارد.

یادگیری مبتنی بر تیم باعث تقویت یادگیری فعال دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک کلاس با دانش‌آموزان دیگر می‌شود و باعث می‌شود قبل از آمدن به کلاس، نسبت به قسمت‌های پیش یادگیری مطالب، احساس مسئولیت کنند. فعالیت‌های گروهی در کلاس، همکاری را در داخل و بین گروه‌ها ارتقا می‌بخشد (اسویت و مایکلسون 2008).

6. خودتنظیم باشند

نیكولز (2009) معتقد است دانش‌آموزانی که توانایی خودتنظیمی دارند، قادر هستند به‌طور مستقل یاد بگیرند. شما باید در کلاس فرصت‌هایی فراهم کنید تا دانش‌آموزان قادر به ارزیابی عملکرد خود باشند و از این طریق مهارت‌های خودتنظیمی را در آن‌ها توسعه دهید، همچنین عاملی برای آموزش تفکر انتقادی در دانش‌آموزان خواهد بود.

علاوه بر این، آن‌ها باید یاد بگیرند که تصمیم‌گیری‌شان را ارزیابی کنند، تعصبات خود را بشناسند و در مورد یادگیری خود قضاوت کنند. (نیکولز، 2009؛ باود و فالشیکوف، 2005)

متفکران منتقد قادر به ارزیابی کار خود و دیگران هستند. آن‌ها می‌توانند روی گذشته‌ی خود تأمل کنند و از آن یاد بگیرند.

منابع:

http://www.ccsenet.org/journal/index.php/ass/article/view/9389

https://www.wikihow.com/Improve-Critical-Thinking-Skills

https://collegeinfogeek.com/improve-critical-thinking-skills/

https://study.com/academy/lesson/critical-thinking-math-problems-examples-and-activities.html

http://www.thelawofattraction.com/develop-critical-thinking-skills