15 استراتژی محکم برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی

آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی برای دانش‌آموزان ما یک ضرورت است زیرا این مهارت‌ها در زندگی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. به همین ترتیب، هر معلم به دنبال راه‌های مهیج برای پیاده‌سازی آن در کلاس‌های درس است.
برای پرورش تفکر انتقادی در کلاس لازم است که کلاسی پر از یادگیرندگان هیجان‌زده و باانگیزه ایجاد کنید. دقیقاً یک «متفکر منتقد» چیست؟ متفکران منتقد فقط به‌طور شفاف و منطقی فکر نمی‌کنند؛ برای تصمیم‌گیری هرروز از تجزیه‌وتحلیل، ارزیابی و بازسازی ماهرانه استفاده می‌کنند. وقتی ما متفکران انتقادی را پرورش می‌دهیم، این به‌صورت یکپارچه اتفاق می‌افتد. به گفته روانشناس تربیتی، دکتر لیندا الدر، “تفکر انتقادی یک فکر خودمحور و خویشتن‌دار است که سعی در استدلال در بالاترین سطح کیفیت با روشی عادلانه دارد. افرادی که به‌طور مداوم فکر می‌کنند با جدیت سعی می‌کنند عقلانی، منطقی،همدل و… زندگی کنند. ”

15 استراتژی محکم برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی

اهمیت پرورش و تقویت تفکر انتقادی:

تفکر انتقادی عامل اصلی در جدا کردن دانش‌آموزانی است که می‌توانند ریاضی را انجام دهند از کسانی که واقعاً درک می‌کنند چه‌کاری انجام می‌دهند. دانش‌آموزان ریاضی را انجام می‌دهند، می‌توانند محاسبات را انجام دهند و مفاهیم را توضیح دهند زیرا فرمول‌ها و تعاریف را از طریق تمرین و حفظ کردن یاد گرفته‌اند. لزوماً نمی‌دانند که چرا این فرمول کارایی دارد، اما می‌توانند از آن استفاده کنند.

از طرف دیگر، دانش‌آموزانی که در ریاضی به تفکر انتقادی آموخته‌اند می‌توانند توضیح دهند که چرا یک فرمول بکار می‌رود و می‌توانند مراحل مورداستفاده برای تعریف یک مفهوم را دنبال کنند. آن‌ها می‌توانند یک مسئله را حل کنند بلکه می‌توانند منطق روند کار خود را برای رسیدن به یک‌راه حل توضیح دهند.

به این روش فکر کنید: دیر یا زود ، بیشتر دانش‌آموزان قضیه فیثاغورس و فرمول مربوط به آن را می‌آموزند. دانش‌آموزان می‌توانند در استفاده از فرمول  مهارت پیدا کنند تا طول وتر یا یکی از طرفین را پیدا کنند. می‌توانند مسائل مربوط به مثلث‌های قائم‌الزاویه را با استفاده از فرمول حل كنند، مشروط بر اینكه اطلاعات كافی به آن‌ها داده شود.

دانش‌آموزانی که با تفکر انتقادی آموخته‌اند می‌توانند توضیح دهند که چرا قضیه فیثاغورث مؤثر واقع می‌شود. از همه، آن‌ها می‌دانند كه چه موقع و چگونه می‌توان از قضیه فیثاغورس برای حل یك مسئله استفاده كرد، حتی اگر مثلث‌های قائم‌الزاویه بخش واضح راه‌حل نباشند.

تفکر انتقادی فراتر از یک تفکر منطقی و شفاف است بلکه نوعی تفکر آزادانه و مستقل است. این بدین معناست که می‌توانید نظرات و نتایج خود را به‌طور آزادانه، صرفه نظر از عوامل بیرونی ترسیم و تنظیم کنید. تفکر انتقادی درباره‌ی تجزیه‌وتحلیل یک‌رشته علمی، برقراری ارتباط بین ایده‌ها و اظهارنظر به دیدگاه‌ها و نظرات دیگران است.

اما چگونه متفکران انتقادی را در کلاس پرورش دهیم؟ تنها آنچه شما نیاز دارید چند استراتژی ساده برای پرورش متفکران انتقادی در کلاس شما است.
می‌توانید از این تکنیک‌ها برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی در هر درس و موضوع استفاده کنید. خلاق شوید و راه‌های مختلفی برای پیاده‌سازی آن‌ها در شیوه‌های تدریس خود پیدا کنید.

1. با یک سؤال شروع کنید:

شروع کردن با یک سؤال ساده‌ترین روش برای ورود به یک موضوع است. چه چیزی شما می‌خواهید کشف و بحث کنید؟ نباید سؤالی باشد که بتوان با “بله” یا “نه” به آن پاسخ داد.

به‌عنوان‌مثال بجای پرسیدن” آیا یادگیری مهم است؟” از آن‌ها بپرسید “چرا یادگیری مهم است؟” سؤالات کران باز به دانش‌آموزان این فرصت را می‌دهد که دانش خود را در مورد موضوع موردبررسی قرار دهند. من دوست دارم در طول درس چندین بار از دانش‌آموزانم بپرسم “چرا؟” تا به فهم عمیق‌تر آن‌ها کمک کنم. شما در اینجا می‌خواهید سؤالاتی اساسی طراحی کنید، سؤالاتی که کنجکاوی را برای دانش و حل مسئله القا می‌کند. سؤالات، به زیبایی توسعه‌ی مهارت‌های تفکر انتقادی را حمایت می‌کنند.

15 استراتژی محکم برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی

مطرح کردن سؤال برای دانش‌آموزان، طوفان مغزی را در آن‌ها تشویق می‌کند. پاسخ‌های احتمالی را روی تخته‌سیاه یا یک صفحه سایز بزرگ بنویسید، این خود یک مرجع و منبع برای دانش‌آموزان می‌شود. بحث و گفتگوهای آزاد با دانش‌آموزان بخش مهمی از تعریف مسئله در علم بیان راه‌حل (Solution Fluency) است.

2. ایجاد پایه قوی:

دانش‌آموزان در صورت نداشتن اطلاعات موردنیاز، نمی‌توانند به‌طور انتقادی فکر کنند. هرگونه تمرین را با یادآوری داده‌های مرتبط شروع کنید آن داده‌هایی را که مطمئن هستید دانش‌آموزان واقعیت‌های مربوط به موضوع را می‌توانند به خاطر آورند. هر یک از موارد زیر ممکن است یادآوری را برای دانش‌آموزان به همراه داشته باشد:

• خواندن تکالیف منزل دانش‌آموزان

• مرور دروس یا تمرین‌های قبلی

• دیدن یک فیلم یا خواندن یک متن

3. همفکری فیلسوفانه:

سبک و سیاق فیلسوفان گذشته همچون سقراط و افلاطون یک سکوی پرتاب عالی برای کاوش در تفکری بزرگ است. با دانش‌آموزان درباره شخصیت‌های فیلسوفان بزرگ، انگیزه‌ها، روش تفکر آن‌ها و غیره جستجو کنید و در ساعت کلاس خود بخشی را به‌عنوان‌مثال بنام ” تفکر سقراطی” قرار داده و دانش‌آموزان را به همفکری و تفکر تشویق کنید.

4- خلق یک کشور:

این می‌تواند یک سناریوی فوق‌العاده‌ی یادگیری مبتنی بر پروژه در مورد یادگیری آنچه در یک کشور ایجاد می‌کند، باشد. در این فرایند ، دانش‌آموزان تاریخ، جغرافیا، سیاست، هندسه و موارد دیگر را می‌آموزند.

5- از علم بیانِ اطلاعات استفاده كنيد:

تسلط بر استفاده صحیح از اطلاعات، برای موفقیت دانش‌آموزانِ ما در مدرسه و زندگی بسیار حائز اهمیت است. این مورد به دانش‌آموزان یاد ‌می‌دهد که چگونه از میان دانسته‌های خود، مفیدترین و مناسب‌ترین حقایق را برای حل مسئله پیدا کنند. دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که برای داشتن تفکری آگاه، مهارت کافی را در خود جمع کنند، درنتیجه آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی زمانی امکان‌پذیراست که دانش‌آموزان قادر به درک بیان اطلاعات خود باشند.

6. استفاده از گروه‌ همسالان :

استفاده از گروه همسالان در محیط‌هایی که کار و همکاری تیمی دارند، پیشرفت می‌کنند. به دانش‌آموزان نشان دهید همسالانشان منبع عالی اطلاعات، سؤال و تکنیک‌های حل مسئله هستند.

فرصت‌هایی را برای دانش‌آموزان ایجاد کنید که در آن دانش‌آموزان در مورد موضوعات مختلف بحث کنند و برای هم دلیل بیاورند، تا باهم به جمع‌بندی برسند. در این هنگام آن‌ها می‌توانند استدلال‌های خود را توسعه دهند، شواهد خود را بیان کرده و نظرات دیگران را بشنوند. با توسعه این مهارت‌ها، آن‌ها یاد می‌گیرند که روشنفکر باشند و بدانند که اغلب ترکیب نظرات یک گروه تصمیمات بهتری به همراه دارد.

15 استراتژی محکم برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی

یادگیری مبتنی بر گروه باعث تقویت یادگیری فعال دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک کلاس با یکدیگر می‌شود و باعث می‌شود قبل از آمدن به کلاس، نسبت به قسمت‌های پیش یادگیری مطالب، احساس مسئولیت کنند. فعالیت‌های گروهی در کلاس، همکاری را در داخل و بین گروه‌ها ارتقا می‌بخشد(اسویت و مایکلسون 2008).

در کلاس دانش‌آموز محور، دانش‌آموزان برای پاسخ سؤالات خود به همکلاسی خود متکی است تا معلم. بسیار شگفت‌آور است که در کل یادگیری دانش‌آموزان همه مشغول هستند. و چنان روی درس متمرکزشده‌اند که گاه متوجه حضور معلم نمی‌شوند.

7. یک جمله را امتحان کنید:

این تمرین را امتحان کنید: گروه‌هایی از 8-10 دانش‌آموز تشکیل دهید. بعد، از هر دانش‌آموز بخواهید که بر روی یک کاغذ جمله‌ای را برای توصیف یک موضوع بنویسد. سپس هر دانش‌آموز برگه‌ی خود را به دانش‌آموز بعدی منتقل می‌کند که درک خود را ازجمله‌ی نوشته‌شده در تنها یک جمله اضافه کند. بااین‌حال، این بار دانش‌آموز کاغذ را تا می‌زند تا جمله آن‌ها دیده نشود. اکنون فقط جمله‌ای که دانش‌آموز اول نوشته است قابل‌مشاهده است و هیچ جمله دیگری نیست، بنابراین هر بار که این برگه‌ها بین دانش‌آموزان ردوبدل می‌شود، می‌توانند یک جمله را ببینند و استدلال خود را از آن جمله بنویسند.
هدف این است که دانش آموزان در هر قدم درک خود را اضافه کنند. علاوه بر این، آن‌ها یاد می‌گیرند که برای توضیحی تا حد ممکن شفاف، دانش و منطق خود را به‌کارگیرند.

8. حل مسئله:

ارائه یک مسئله خاص یکی از بهترین راه‌ها برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی است. پرسیدن سؤالات اساسی نیازمند کشف و ترکیب دانش از طریق تفکر انتقادی است. درنهایت، بهتر است هم‌زمان مهارت‌های تفکر انتقادی و حل مسئله را آموزش دهید، با انتخاب یک روش صحیحی که شما را به این رویکرد هدایت کند. وقتی دانش‌آموزان روش‌های مختلفی برای حل یک مسئله‌دارند، تفکر انتقادی شروع می‌شود. دانش‌آموزان برای یافتن بهترین استراتژی از بین بسیاری از روش‌های ممکن برای رسیدن به یک‌راه حل، از تفکر انتقادی استفاده می‌کنند.

مسائل پاسخ باز: به مسائلی گفته می‌شود که برای حل مسئله به روش‌های متفاوت بتوان به جواب رسید.

مسائل کران باز: مسائلی هستند که جواب‌های متفاوتی برای حل مسئله وجود داشته باشد.

9. یادگیری مبتنی بر تحقیق:

ما می‌خواهیم دانش‌آموزان به آنچه می‌آموزند علاقه‌مند شوند. یادگیری مبتنی بر تحقیق یک استراتژی عالی برای جذب دانش‌آموزان در فرایند یادگیری و درگیر کردن آن‌ها در مهارت‌های تفکر انتقادی است. در تحقیق هدف دانستنِ چیزی فراتر ازآنچه باید یاد بگیرند نیست؛ بلکه هدف فعال کردن کنجکاوی و علاقه است. اولین قدم در یادگیری موفق مبتنی بر تحقیق آن است که دانش‌آموزان سؤالاتی که می‌خواهند پاسخ دهند را بتوانند بسط و گسترش دهند. ما می‌خواهیم دانش‌آموزانمان سؤالات تفکر سطح بالاتر را بپرسند.

10. سؤال پرسیدن:

تفکر انتقادی یک مسیر روشن از مراحل منطقی و استدلال را دنبال می‌کند. برای حل مسائل تفکر انتقادی، معلمان ریاضی باید در هنگام حل مسئله، طرز فکرشان را مدل‌سازی کنند. دانش‌آموزان می‌توانند به هنگام حل مسئله مجموعه‌ای از سؤالات را بکار گیرند که به روند فکری آن‌ها کمک می‌کند. این سؤالات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مسئله چیست؟ سعی در کشف یا حل چه چیزی هستم؟

• من چه چیزی می‌دانم؟ اطلاعات داده‌شده چیست؟

• برای حل مسئله چه چیزی باید بدانم؟

• قبلاً چه مسئله‌ای شبیه این را حل کرده‌ام؟

• چه راه‌حل‌هایی می‌تواند مؤثر باشد؟ چه راهکارهایی در این شرایط به بهترین وجه کار می‌کنند؟

15 استراتژی محکم برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی

پس از تلاش دانش‌آموزان برای پیدا کردن راه‌حل، آن‌ها می‌توانند سؤال بعدی را بپرسند: چرا راه‌حل من کارکرد؟ یا ممکن است آن‌ها سعی کنند بفهمند که چرا راه‌حل آن‌ها کارایی نداشته است. فعالیت‌های تفکر انتقادی فرصت مناسبی را برای دانش‌آموزان برای همکاری و گفتگوهای معنی‌دار با استفاده از واژگان ریاضی ایجاد می‌کند، که نشانه خوبی از درک عمیق مفاهیم است.

11. بازگشت به نقش بازی کردن:

نقش بازی کردن همیشه روشی عالی برای انجام تفکر انتقادی بوده است. به همین دلیل بازیگران تحقیقات خستگی‌ناپذیری را برای نقش خود انجام می‌دهند زیرا این امر مستلزم زندگی در شخصیت دیگر و ویژگی‌های آن است. به شخص دیگری خواستار تمرکز ذهن تحلیلی و خلاقیتتان است.
دانش‌آموزان را جفت کنید و از آن‌ها بخواهید راجع به تعامل بین دو شخصیت معروف تاریخی تحقیق کنند. سپس آن‌ها را راهنمایی کنید تا تصمیم بگیرند کدام شخصیت را انتخاب کنند. هر یک از آن‌ها دیدگاه‌های متفاوتی در این مناقشه دارند. از آن‌ها بخواهید تا در مورد آن بحث کنند ، تا زمانی که بتوانند دیدگاه دیگران را توضیح دهند. چالش نهایی آن است که هر پیشنهاد، توافقی با خود به همراه خواهد داشت.

12. صحبت کردن با طرح ساده:

ما ذاتاً یادگیرنده بصری هستیم، ولی بااین‌وجود ارتباط برقرار کردن یک ایده بدون کلمات می‌تواند به‌طور مؤثر چالش‌برانگیز باشد. درهرحال، تفسیر کردن افکار به شکل تصویر، تفکر انتقادی را به زیبایی تشویق می‌کند. این تصویرسازی، دانش‌آموزان را راهنمایی می‌کند تا با استفاده از یک مجموعه مهارت‌های ذهنی متفاوت فکر کنند، و همچنین یک‌راه عالی برای سرمایه‌گذاری واقعی آن‌ها در یک ایده است.

13. اولویت‌بندی آن:

هر موضوعی فرصت‌هایی برای تفکر انتقادی ارائه می‌دهد، بنابراین آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی را در اولویت دروس خود قرار دهید. بررسی کنید و جایی برای بحث و گفتگو فراهم کنید، حتی اگر چنین دوره‌هایی کوتاه باشد. بعد از مدتی، شما تفکر انتقادی را نه‌فقط به‌عنوان یک فعالیت، بلکه به‌عنوان یک فرهنگ مشاهده خواهید کرد.

14. تغییر دادن اشتباهات آن‌ها:

تفکر انتقادی شامل کار فشرده و تمرکز است، اما دانش آموزان باید خودشان این کار را برای بیشتر مراحل انجام دهند. گفته می‌شود، برداشتن گام‌هایی هرچند جزئی و کوچک می‌تواند در طول کار دانش‌آموزان مفید باشد. جدا از تصحیح تصورات غلط یا فرضیاتی که برای شما پیش می‌آید، شما کلاسی پر جنب و جوش‌تر، اکتشافاتی عمیق‌تر و یادگیری بهتری برای تمام عمر به دانش‌آموزان ارائه خواهید کرد.

15 استراتژی محکم برای آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی

15. ارزیابی کیفیت منابع در اینترنت:

در مورد موضوع بحث‌برانگیز در رشته خود، منابع متنوعی را در اختیار دانشجویان و یا دانش‌آموزان قرار دهید. سعی کنید در صورت امکان از مقالات روزنامه‌ها، وب سایت‌ها، ویکی‌پدیا و یک یا دو مقاله ژورنالی استفاده کنید.

چارچوبی برای ارزیابی منابع در اختیار دانشجویان قرار دهید، و از آن‌ها بخواهید که به موارد زیر پاسخ دهند.
سؤالات:

• چه کسی این منبع را نوشته است؟ چه کسی برای اطمینان از درستی و صحت مطلب، آن را بررسی کرده است؟

• چرا باید آن‌ها را باور کنم؟ (آیا آن‌ها صلاحیتی دارند؟ آیا می‌توانند به هر طریقی دیگران را تحت تأثیر قرار دهند،
مثلاً متعلق به یک شرکت تجاری خاص یا حزب سیاسی هستند؟)

• مخاطب مورد‌نظر این منبع کیست؟

• نکته اصلی که نویسندگان سعی در بیان آن را دارند چیست؟ آن‌ها چه مدرکی را برای توجیه دیدگاه خود استفاده می‌کنند؟‌

• چه زمانی منبع نوشته‌شده است و آیا چیزهایی تغییر کرده‌اند که بر اعتبار آن تأثیر گذارد؟

• منبع کجا نوشته‌شده است و آیا برای استدلال شما در موقعیت شما کاربرد دارد؟

از دانش‌آموزان بخواهید برای هر یک از منابع در قالب مناسب، مرجع بنویسند.

هدف از تمرین فوق دوگانه است. در مرحله اول، به دانش آموزان کمک می‌کند که کیفیت منبع مقالات را ارزیابی کنند؛ ثانیاً، شما می‌توانید پیش‌نویس منابع خود را به‌عنوان نقطه شروع برای بحث کوتاه در کلاس خود استفاده کنید؛

اگر خواندن این مقاله و ایده‌ها برای شما مفید و لذت‌بخش بوده است، ما را با دوستانتان به اشتراک بگذارید. شما هم اگر مایلید روش‌های تدریس تفکر انتقادی خود را با ما در میان بگذارید.

منابع :
https://www.wabisabilearning.com/blog/teaching-critical-thinking-skills
http://www.ccsenet.org/journal/index.php/ass/article/view/9389
https://study.com/academy/lesson/critical-thinking-math-problems-examples-and-activities.html